Eputuko lokaana kokamati – The Namibian

Ngeenge tashi ya peputuko lokaana momufyuululwakalo wetu wOshiwambo ovamati noukadona ihava putudwa sha faafana. Oukadona otava ka twa, ovamati otava ka kulika oxupa, ile ve ke di vingile.

Elalakano kape na omudali ahala a lele omona ehena oku tu lye. Ndele ngeno ova ninge oohamundja ya kula naxe oohambabi ya putuka naina kai lya oukole wokoshivanda ulula.

Okaana kokamati ope na oudano ou ke na okudanauka mangha taka putuka.

Oto hange nokuli eenghwaka tadi lombwele ovamati kutya nava ye kolupale otava ningi oonehova lomoukadona.

Nava fikame va danauke novamati vakwao okwa itavelwa kutya omumati ngeenge okwa monika ta nuka nande euma, ine lixwa po oshitiwawalye.

Ope na ne omaludi omaudano oo a kala nokudanaukwa kounona voulume. Amwe po ihaa danaukwa vali ndi wete ashike mahapu oko e li natango. Otu na oudano hau ifanwa kapumba.

Kapumba ovamati ohava kala tave likupula nomapumba eengobe makukutu omutenya koufita.

Ohave litukula nee meengudu mbali keshe ongudu oi li omutondi waikwao.

Eengudu edi ohadi ende tadi liehene shima ne imwe ya shuna monima ndele tai halakana po ngaho oya tewa. Shima ne kwa toko ovamati ohava ongele omapumba eenduba mbali opo va aluke konima youvalelo ngeenge kwa toko.

Sha kwa toko ohave ya nokapalwa ndele tava xwameke omapumba.

Tava tameke ne okulikupula nomapumba a tema. Sha oshikutu shoye sha tema, oto alangata medu fiyo tashi dimi.

Oikutu yovamati ohai kala i na eembululu komakala omapumba ohave i dula mo vo tave i djala vali mongula kushe eshi kapumba ta ka wakisha.

Kakele kukapumba, ope na oudano hau ifanwa okandabandaba. Oudano ou ohau danwa oufiku konima youvalelo.

Unene ou ohau danwa pefimbo lokwenye. Oulume ohava ongele oikuni omutenya eenduba mbali ndele tava teelele ku toke.

Sha kwa toko ohave livake mo momaumbo ndele tava i moluwenene ve ke lifendaule noikuni ya tema.

Ashike ou ihau dulikwa kevaya shaashi ohau lemaneke ovanhu. Nao ohau danwa ashike wa fa kapumba.

Otu na yo omaudano oo haa danwa koufita ngaashi; eengobe damakandja. Apa ovamati ohava tete oiti yomifyaati ya fa eengudi ndele tave i tunu needibo. Elalakano opo i kale ya fa i na omakandja vati opo pa dja edina eli.

Sha ne ya tunwa ovamati tava tameke ne tave litwifa oiti ei elalakano okudokola mo omakandja eengobe edi doiti omifuwa tadi fuunuka ne tapa talika ou ta tewa.

Ope na vali eengobe damupwaka ovanhu hava kufa omandobo tava xwekele mo oiti. Tava fe ne okalambo vo tava umbu eengobe tadi litu.

Kakele keengobe damupwaka ope na oudano haku tiwa hepa mo! Apa keshe umwe te ya pomunghenye ndi shi oku na outa waye, oha kulike mo ne oshikuti mouta ye ota ingida ava a hanga po pedjonga. Oha ti ne “hepei mo!” ye ta umbu oshikuti a ukifa muvakwao omo, vo vakwao tava hepa mo ne.

Oudano ou ohashi dulika u wakishe ngeenge ovamati aveshe va fiki ndele oikuti tai umbwa ya ukifwa mombada omo vo tava hepa mo aveshe. Kakele kaasho ope na oshiminikila shoudila.

Apa ovamati ohave lipitula konima youvalelo efimbo linya oilya i li momapya.

Omutenya konyala keshe kalume oke lipyakidila nokumanga eembale dikukutu odo haku tiwa eenyika. Eembale edi ohadi temwa ne oufiku ndele ovamati tava kufa omauta avo noufuta va finda momikekete omo. Oudila tava yashwa ne shaashi ova ninga oshiteni komundilo. Omafamba aa e litumba nao ohaa dulu yo a ye koshiminikila a ka umbate eenyika manga ovamati tava umbu.

Eshi nashi henene manga. Elalakano ngeno haku xwaxwameka omaudano a tya ngaha moshiwana shanakanena.

Ashike elalakano loshinyolwa eshi okuhonga nokukonekiwe osho kwa li hashi ningwa nale momido da ka dilongela.

Ovanyasha vahapu oinima ei kave i shii onghee otava dulu va kufe mo sha nova shiive eenghulunghedi osho yo eenghedinghalelo dOshiwambo. Okwaalangata kweyoka okwe li twala kokwena.

• Kosmas Nghisheenapo Ndinomholo oku li omuhongifikola poMwadinomho Combined School mOshitukulwahoololo shaHangwena.

Oha hongo omalaka Oshikwanyama nOshiingilisa.

Ota monika koemaila [email protected]